‘Niets verboden terrein!’ — Parijs toont kammen door de eeuwen heen van haarstijlen en verzorging

De menselijke relatie met haar loopt van eerbied tot afstoting. Een nieuwe tentoonstelling in het Musée des Arts Décoratifs (MAD) in Parijs, getiteld Des Cheveux en Des Poils (Hair and Hairs), gaat met een fijne kam door de geschiedenis van kapsels en verzorging, en de cruciale rol die ze hebben gespeeld bij het vormgeven van uiterlijk, zelfexpressie en samenlevingen.

Georkestreerd door Denis Bruna, curator mode en stoffen bij MAD, Des Cheveux en Des Poils is de vierde in een reeks tentoonstellingen die de verbanden tussen mode en het lichaam in vraag stelt. Het is de eerste die iets anders dan kleding als uitgangspunt neemt, “om dat te laten zien [the relationship between] lichaam en haar is zeker het belangrijkste in de opbouw van het uiterlijk”, legt Bruna uit.

“Niets was verboden terrein! Het idee was om over alles te praten – gekamd haar, ongekamd haar, symboliek, kleur, wimpers, haar op de armen, intiem haar’, somt Bruna op over een thema dat historisch gezien niet vaak in de kunst is uitgebeeld. “Als we portretten zien van naakte vrouwen en mannen, van schilderijen van oude godinnen uit de 16e, 17e en 18e eeuw, beelden van heiligen of Jezus aan het kruis, dan hebben ze nooit echt lichaamshaar. Het werd alleen gezien in medische boeken en erotische litho’s.

“In onze tentoonstelling proberen we uit te leggen waarom [body hair] aanwezig was en waarom niet. Er zijn voorstellingen van een aantal zeer intieme scènes. Het kan mensen choqueren, maar het is onze geschiedenis.”

Inderdaad, een Grieks terracotta beeld uit de 5e eeuw voor Christus, vermoedelijk de eerste afbeelding van het schaamhaar van een vrouw dat wordt verzorgd (met niets anders dan een lamp en een kleine vlam), inspireerde een meer viscerale reactie dan verwacht in deze schrijver. Een portret van Lodewijk XIV, uitgeleend door het Paleis van Versailles, toont de koning in wat misschien wel de eerste pruik was die hij ooit droeg nadat hij op jonge leeftijd zijn haar had verloren.

De vaardigheden van figuren met een grote impact op follikelmode worden ook getoond, waaronder Léonard Autier, een favoriete kapper van Marie Antoinette, naast creaties van mode-grootmachten zoals Alexander McQueen, Martin Margiela en Vivienne Westwood. Een muur van pruiken uit de late 17e eeuw tot de jaren 80 bevat de laatste pruik waarvan bekend was dat Andy Warhol deze droeg.

“Voor mij was het erg belangrijk om dit stuk te hebben, omdat het verhaal van Andy Warhol heel dicht bij dat van Lodewijk XIV lag”, legt Bruna uit. “Louis was 20 toen hij zijn haar verloor en was erg verdrietig, dus besloot hij een pruik te dragen, waarbij hij verordende dat een pruik verplicht was aan het Franse hof. Zo werden pruiken het symbool van het 17e-eeuwse hof van Frankrijk. Het was hetzelfde met Andy Warhol, omdat hij zijn haar heel vroeg verloor, maar het veranderde een handicap in een kracht, omdat zijn pruiken een deel van zijn iconische signatuur werden.”

Bruna’s onderzoek naar het ontharen door de eeuwen heen bleek voor de curator de meeste wenkbrauwen te doen fronsen. “Ik was verrast om te zien dat de hertog van Orléans in 1767 al zijn lichaamshaar afschoor op de dag voor zijn huwelijk om zijn jonge aanstaande vrouw, die misschien nog nooit een naakte man had gezien, niet bang te maken.”

Alexis Ferrer, wereldwijd creatief artiest bij het haarkleur- en verzorgingsmerk Wella – wiens serie met bedrukt haar in de tentoonstelling te zien zal zijn – ziet een toekomst voor haar dat meer in lijn is met versleten mode: iets dat regelmatig kan worden vervangen.

Bij Andy Warhol veranderden pruiken een handicap in een kracht

“Haar is voor mij als een stof”, legt Ferrer uit. “De toekomst van deze printtechniek zou kunnen worden gebruikt als accessoire, een verbinding tussen kleding en haar.” Ferrers innovatie op het gebied van haarprinten, onthuld in 2013, was een wereldwijde primeur, met een zwart-witfoto die op het haar van een model werd ‘gedrukt’. Hierna liet Ferrer zich inspireren door 18e-eeuwse Franse stoffen om hoedachtige pruiken te maken. Onlangs creëerde hij een techniek waarmee bedrukt haar gekleurd, gekamd, gestreken en gewassen kan worden zonder de integriteit van de print te verliezen. Stel je voor: haar met Prada-print dat past bij je rok met Prada-print.

“Ik zie een toekomst waarin klanten naar de salon kunnen komen en een afdruk op hun haar kunnen krijgen, bijna als make-up. Het is een interessant voorstel voor de modewereld”, legt Ferrer uit.

In de tentoonstelling is ook werk te zien van de Britse haarstylist Sam McKnight. Hij verwierf bekendheid met het creëren van looks voor supermodellen uit de jaren 90, modeartikelen en grote ontwerpers zoals Westwood en McQueen, en was zeven jaar lang de persoonlijke kapper van prinses Diana, waar ze begin jaren negentig haar iconische korte snit creëerde.

Een blik uit Westwood’s lente/zomer 2010-show was gebaseerd op een 17e-eeuwse tekening die de ontwerper aan McKnight liet zien van een man die de trap af rent met zijn haar in brand. ‘Vivienne zei tegen me: ‘Denk je dat we zoiets zouden kunnen doen?’ Dus gingen we op pad en geverfde stukken om het op vlammen te laten lijken. Haar haar had destijds dezelfde vlamkleur en ze droeg haar haar natuurlijk in dezelfde look, wat geweldig was.

Waar vertegenwoordigt McKnight haar gevoel na vier decennia in de branche vandaag de dag voor? “Haar is natuurlijk mijn medium, maar ik weet wat haar voor mensen betekent”, zegt hij. “Het is persoonlijk, het gaat erom hoe je je voelt. Mensen gebruiken het als verdediging, als iets om zich achter te verschuilen, als schild. Het kan weerspiegelen wie je bent als persoon, het kan ook het tegenovergestelde zijn – het kan verhullen wie je bent. En ik denk dat mensen die hun haar leren gebruiken heel slim zijn.”

Verwijzend naar zijn eigen kortgeschoren hoofd, droogt hij uit: “Ik heb die keuze niet.”

madparis.frtot 17 sept

Ontdek eerst onze nieuwste verhalen – volg @financialtimesfashion op Instagram